Minder behoefte aan fysieke winkels
In heel Nederland is de winkelmarkt veranderd van een groei- naar een verdringingsmarkt. Naast de economische recessie speelt een aantal structurele ontwikkelingen hierbij een belangrijke rol. Door overaanbod, schaalvergroting, vergrijzing van ondernemers en vooral ook een groeiend marktaandeel van internet neemt de behoefte aan fysieke winkels af.

Krimp x krimp = krimp²
In krimpgebieden is deze ‘detailhandelskrimp’ in versterkte mate aanwezig. Zo leidt een afnemende en vergrijzende bevolking automatisch tot minder bestedingen in winkels (afnemend draagvlak). Het vestigingsmilieu voor winkels wordt minder aantrekkelijk door ontbreken van passend personeel en door een overwegend laag investeringsniveau. Ook andere voorzieningen, zoals scholen, bibliotheken en zorg, en daarmee de mogelijke synergie-effecten verdwijnen.

Beschikbaarheid winkels cruciaal voor leefbaarheid
De beschikbaarheid van winkels is veel belangrijker dan de aanwezigheid ervan. Door de grote (auto)mobiliteit en de opkomst van webwinkels leidt een afname van winkels in de nabijheid voor de meeste mensen niet tot een directe aantasting van de leefbaarheid. Dit geldt niet voor minder mobiele ‘kwetsbare’ bevolkingsgroepen.

Detailhandel heeft sleutelpositie in krimpbeleid
Detailhandel en winkelgebieden zijn visitekaartjes en imagodragers van stad, dorp of wijk. Ze zijn sterk bepalend voor het woon- en leefklimaat van inwoners, het vestigingsmilieu voor bedrijven, het overige voorzieningenniveau, en voor de werkgelegenheid. De aanwezigheid van winkels is dan ook indirect cruciaal is voor de leefbaarheid. Sterke detailhandelsvoorzieningen hebben daarmee een sleutelpositie in het krimpbeleid.

‘Reorganisatie’ van de detailhandelsstructuur
Detailhandel kan strategisch worden ingezet als middel bij het bereiken van de doelen van het beleid: het leefbaar maken en houden van krimp- en anticipeergebieden. Een herstructurering van de detailhandelsstructuur is noodzakelijk, te vergelijken met een reorganisatie van een bedrijf. Door niet-levensvatbare activiteiten af te bouwen, en te investeren in nieuwe, kansrijke producten ontstaat een afgeslankt en gezond bedrijf dat klaar is voor de toekomst.

Ruimtelijk beleid is krachtig instrument
De overheid heeft met het ruimtelijk detailhandelsbeleid een krachtig instrument om de noodzakelijke herstructurering van de detailhandel te realiseren. Door te kiezen voor een beperkt aantal kansrijke locaties wordt duidelijkheid geboden aan marktpartijen. Zij weten zo waar ze het beste kunnen investeren. Hierdoor worden marktpotenties gebundeld en ontstaan extra kansen om te komen tot vitale centra. Voor kansarme winkellocaties moeten alternatieve invullingen worden gezocht.

Maatwerk per regio
Op een drukbezocht symposium is het onderzoek gepresenteerd aan gemeenten en andere belanghebbenden uit de krimpregio’s. Op deze dag is in verschillende deelsessies doorgepraat over de relatie tussen detailhandel en leefbaarheid. In de aanpak van krimp tot nu toe blijkt dat de mate van bewustwording verschilt per regio. Ook de opgaven zijn sterk verschillend. Dé oplossing bestaat dan ook niet: maatwerk per gebied is gewenst.

Menukaart en uitwisseling ervaringen
De resultaten van het onderzoek kunnen gebruikt worden als basis voor vervolgtrajecten in de verschillende regio’s. Het Ministerie van BZK heeft naar aanleiding van dit onderzoek de Menukaart detailhandel in krimp- en anticipeergebieden opgesteld. Regio’s hebben zich kunnen aanmelden voor verschillende pilots, masterclasses en inspiratiebijeenkomsten. De ervaringen zijn na een jaar teruggekoppeld op een tweede symposium.